Tuinbouw van de toekomst: groente als concurrent van chocolade

Chemiconcern BASF kocht zaadveredelaar Nunhems. Met het oog op de toekomst: "De mensen gaan meer groente eten."

Bij Nunhems wordt het rookverbod strikt gehandhaafd. Dat heeft niets te maken met brandgevaar of gezondheidsschade van personeel, maar alles met risico’s voor het product van dit bedrijf: zaad. Met tabak kunnen plantenziektes meekomen.

Om dezelfde reden mogen medewerkers geen komkommer of snoeptomaatjes in hun broodtrommels van thuis meenemen. Op sommige plekken kun je het bedrijf alleen via hygiënesluizen binnen.

Zaadveredeling is een kwetsbaar en lang proces. Van eerste idee naar marktrijp kost al gauw tien jaar. Voor gewassen als wortel, prei en ui kost het dubbel zoveel tijd, of nog langer.

Dagelijks eten een half miljard mensen groente die voortkomt uit door Nunhems ontwikkeld zaad. De thuisbasis van het internationaal opererende bedrijf – sinds kort eigendom van het Duitse chemieconcern BASF – ligt aan weerszijden van de Napoleonsbaan, de oude verbindingsweg tussen Zuid- en Noord-Limburg. Het naburige dorpje Nunhem (665 inwoners), waar het bedrijf naar is genoemd, ligt in de schaduw van een glazen tuinbouwstad.

De nieuwste aanwinsten zijn een 17.000 vierkante meter groot centraal gebouw en kassen voor komkommerveredeling met een omvang van 2,5 hectare. Het zijn Crystal Palace-achtige kolossen, met een nokhoogte van acht meter, vol moderne snufjes. Al naar gelang de ontwikkeling van de markt kan er de komende twintig jaar nog 17,5 hectare aan hightech-kassen bijkomen, ook voor andere gewassen.

Over alles in de kas is nagedacht. „Door de hoogte van de nieuwe komkommerkassen ontstaan grotere warmtebuffers en is het binnenklimaat minder gevoelig voor invloeden van buiten”, zegt John Willems, directeur van Nunhems Nederland. „Energiebesparende maatregelen en transparante schermen zorgen voor bijna de helft minder energiegebruik. Door herhaald recyclen, desinfecteren en reinigen van teeltwater komt 99,5 procent minder residu van gewasbeschermingsmiddelen in het afvalwater terecht.”

Veel wordt scherp in de gaten gehouden door geautomatiseerde systemen. In de toekomst kijken sensoren tot op de vierkante meter naar onder meer bladgrootte, ziektes die zich mogelijk toch ontwikkelen, en het verwachte oogstmoment.

Komkommer van de toekomst
Waar het bedrijf vroeger vooral gericht was op de wensen van de teler, kijkt het nu naar de hele ‘keten’, met inbegrip van onder andere groentesnijderijen, vervoerders, detailhandel en consument. De wens van die laatste heeft beduidend meer gewicht gekregen; daar begint nu elke nieuwe ontwikkeling mee.

„Voor de komkommer betekent het dat die meer en andere smaken of kleuren gaat krijgen”, vertelt Anne Jancic, verantwoordelijk voor de marketing van de komkommer. „Hier in Europa verdwijnen ze in de salade, soms in soepen. Via onderzoek tasten we af welke komkommers de mensen over een jaar of tien zouden willen. Dat gaat om smaak, maar ook om de maat. De verschillen per deel van de wereld kunnen groot zijn. In het Midden-Oosten eten de mensen de komkommer als fruit, ook al tijdens het ontbijt. Daar is-ie al veel prominenter aanwezig.”

Nunhems wisselde dit jaar van eigenaar. Bayer moest het bedrijf verkopen omdat dit Duitse concern de Amerikaanse zaadgigant Monsanto – bekend en berucht van onkruidbestrijdingsmiddel Roundup – wilde overnemen. Met beide ondernemingen onder zijn hoede zou het chemieconcern volgens de mededingingsautoriteiten een te dominante positie krijgen. Bayer hoefde niet te leuren met Nunhems: belangstelling genoeg.

Hoewel nieuwe eigenaaar BASF nog niet actief was in zaadveredeling, „voelde het meteen goed”, zegt directeur Willems. „De aankoop van dit bedrijf laat zien hoe ze omdenken. Zij zijn groot in gewasbeschermingsmiddelen, wij zijn gericht op ziekteresistentie, zodat juist zo min mogelijk gewasbeschermingsmiddelen nodig zijn. Voor ons is werken onder BASF fijn, omdat ze op plekken zitten waar we niet of nauwelijks vertegenwoordigd zijn.”

Wat BASF ook zal hebben aangetrokken, zijn de langetermijnperspectieven. Het afgelopen decennium verdubbelde Nunhems jaaromzet al, van net iets meer dan 200 miljoen naar ruim 400 miljoen euro. En de zadenmarkt groeit alleen maar. „We zijn een van de weinige ondernemingen met een product waarvoor echt geldt: hoe meer, hoe beter”, zegt Willems lachend.

Hij schetst twee ontwikkelingen. Enerzijds stapt een groot deel van de wereld af van een „tamelijk eenzijdig dieet, bijvoorbeeld op basis van rijst. „Die mensen gaan meer groente eten.” Anderzijds ziet Willems dat het rijkere deel van de wereld te veel en ongezond eet. „Daar moet de groente terrein zien te winnen bij consumenten bij wie gemak voorgaat, en de strijd aangaan met snacks en andere ongezonde tussendoortjes. Groente als concurrent van chocoladerepen: bijvoorbeeld met een meloen ter grootte van een appel, zonder zaadjes en met een eetbare schil.”

Nunhems is ervan overtuigd dat het bedrijf in alle opzichten bezig is met de tuinbouw van de toekomst. In de sector is dat geloof er ook. Bij de consument zijn nog werelden te winnen. Die associeert al die moderne techniek met termen als ‘kunstmatig’ en heeft beelden voor zich van ‘Frankensteins’ die eigen groenten aan het fabriceren zijn. Enigszins in lijn met de boodschap die de slogan op de BASF-vlaggen onbedoeld afgeeft: „We create chemistry.”

„Vooral bij de Europese consumenten wint de emotie nog vaak van de ratio”, vindt Willems. „Het beeld van de authentieke, ouderwets kleinschalige boer, die met een soort timmermansoog kan zien hoe het met zijn gewassen gaat, is heel sterk. Biologisch lijkt dan ook meteen duurzaam. Terwijl dat niet altijd zo hoeft te zijn. Bedenk maar eens wat het aan transport bespaart als sla die nu in Californië groeit in een kas vlak bij afnemers aan de Amerikaanse oostkust kan worden geteeld.”

NUNHEMS KOMKOMMER
Van lange tot korte en snackkomkommers: begin november ging in Nunhem het nieuwe veredelingscentrum voor komkommers open. De investering van circa 50 miljoen euro in het kassencomplex is de naar eigen zeggen grootste investering in de honderdjarige geschiedenis van het Nederlandse groentezadenbedrijf.

BASF rondde in de zomer de aankoop van Nunhems af. De verworven business van het Nederlandse bedrijf betreft zaden van 24 gewassen in ongeveer 2.600 variëteiten.

Wereldwijd werken er circa 115.000 mensen voor BASF, bij Nunhems circa 2.000.

Bron: NRC